ΣΤΙΣ προετοιμασίες της για την τρίτη Περσική εισβολή, η πόλη της Αθήνας ακολούθησε τις οδηγίες του στρατηγού και πολιτικού Θεμιστοκλή και κατασκεύασε στόλο που τον αποτελούσαν 180 πολεμικά πλοία, δηλαδή τριήρεις. Στις αρχές του 480 π.Χ. ο τρομερός Περσικός στρατός πέρασε τον Ελλήσποντο (που σήμερα ονομάζεται Δαρδανέλλια) και μπήκε στην Ευρώπη. Ο στόλος του Ξέρξη που τον αποτελούσαν περισσότερα από 1.000 πλοία προστάτευε το στρατό του που κατέβαινε από την ανατολική ακτή της Ελλάδας.
Στα περιβόητα στενά των Θερμοπυλών αντιμετώπισαν κάποια προσωρινή αλλά οδυνηρή αναχαίτιση. Καθώς προχωρούσαν προς την Αθήνα, ο Θεμιστοκλής έπεισε τους Αθηναίους να φύγουν και να αφήσουν την πόλη αδειανή για τους Πέρσες, και όσοι μπορούσαν να πολεμήσουν να καταφύγουν στα πλοία. Οι Αθηναίοι βρήκαν καταφύγιο στο νησί της Σαλαμίνας, και ο Ελληνικός στόλος αποσύρθηκε στον Κόλπο της Σαλαμίνας. Με τη στρατηγική του ο Θεμιστοκλής έκανε να διεξαχθεί η ναυμαχία εναντίον του Περσικού στόλου στα στενά μεταξύ της Σαλαμίνας και της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Ενώ ο Ξέρξης παρακολουθούσε από την κορυφή ενός λόφου, είδε τους θαρραλέους Έλληνες να νικούν τον κραταιό του στόλο, και να του καταστρέφουν πάνω από μισά από τα πλοία του. Έτσι αναγκάστηκε να αναχωρήσει από την Ελλάδα. Το επόμενο έτος ο Περσικός στρατός που είχε μείνει πίσω κάτω από την αρχηγία ενός από τους ικανότερους στρατηγούς του, νικήθηκε στις Πλαταιές, σε απόσταση περίπου 40 χιλιομέτρων βορειοδυτικά της Αθήνας.
Την ίδια μέρα το υπόλοιπο του Περσικού στόλου που είχε ξεφύγει από τη Σαλαμίνα καταστράφηκε κοντά στο ακρωτήριο της Μυκάλης στη Μικρά Ασία. Έτσι εκδιώχθηκαν οι Πέρσες από την Ευρωπαϊκή Ελλάδα και δεν ξαναεπέστρεψαν. Τα σχέδια που έκανε ο Ξέρξης για να επεκτείνει την Τέταρτη Παγκόσμια Δύναμη βαθιά μέσα στην Ευρώπη αναχαιτίστηκαν έτσι το έτος 479 π.Χ., δηλαδή στο όγδοο έτος της βασιλείας του. Αλλά η Περσία εξακολούθησε να εξασκεί παγκόσμια κυριαρχία για ενάμιση ακόμα αιώνα.
Ο Θεμιστοκλής έγινε τώρα το σημαντικότερο πρόσωπο στην Ελλάδα. Χάρη σ’ αυτόν η Αθήνα, την οποία είχε κάψει ο Περσικός στρατός, ξαναχτίστηκε και οχυρώθηκε με ισχυρά, αμυντικά τείχη και ο Πειραιάς έγινε ένα πραγματικό λιμάνι και φρούριο για την Αθήνα. Ωστόσο, μετά απ’ αυτό ο λαός άρχισε να χάνει την εμπιστοσύνη του στον Θεμιστοκλή. Καθώς περνούσε ο καιρός άρχισαν να στρέφονται εναντίον του. Μετά τον κατηγόρησαν ότι έκανε προδοτικές διαπραγματεύσεις με τους Πέρσες, και τελικά έφυγε στη Μικρά Ασία. Τώρα τον ανακήρυξαν προδότη στην Αθήνα και του κατάσχεσαν την περιουσία του. Αλλά οι Πέρσες τον δέχτηκαν με μεγάλη χαρά. Σχετικά μ’ αυτό διαβάζουμε:
Αυτός . . . τελικά ζήτησε καταφύγιο στην Περσική αυλή, όπου απέκτησε την επιδοκιμασία του βασιλιά Αρταξέρξη του Μακρόχειρα. Απασχολήθηκε πλήρως με τα σχέδια για την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Πέρσες, τα οποία είχε υποσχεθεί στον Αρταξέρξη ότι θα πραγματοποιούσε, όταν, . . . σύμφωνα με ορισμένες αφηγήσεις, αυτοκτόνησε παίρνοντας δηλητήριο· . . .—Η Αμερικάνικη Εγκυκλοπαίδεια, Έκδοση 1929, Τόμος 26, σ. 507.
